30.4.1995 - Thành phố Hồ Chí Minh.

Tôi đã là một nhà báo, gương mặt trẻ của thành phố trong ngày lễ kỷ niệm 20 năm giải phóng Sài Gòn - thống nhất đất nước. Và như không thể tin được vào mắt, trên lễ đài, trước hàng ghế tôi ngồi ở khu vực báo chí, ngồi ghế danh dự chính là người trong ảnh - người giải phóng quân - chàng dũng sĩ thần thoại trong giấc mơ tôi, tuy có già hơn, nhưng trong bộ lễ phục tướng màu trắng, cành tùng trên ve áo, dây biểu chương vàng vắt ngang ngực, nụ cười thật tươi, đẹp ngời ngợi. Tôi muốn nghẹn thở vì hồi hộp... vội liên lạc với lãnh đạo xin phép một cuộc phỏng vấn "người trong mơ" - của tôi - khách danh dự của thành phố.

Không khó khăn mấy, tôi đã có được cuộc hẹn. Tôi gọi điện thoại đến nơi ông nghỉ để thống nhất giờ làm việc. Tất cả dũng khí được rèn luyện của con nhà lính, cũng như bản lĩnh nhà báo của tôi như bị mềm đi, tôi lúng túng lắp bắp không thể nói trọn vẹn một câu qua điện thoại.

- Dạ... thưa... Chú... Ông...
- Vâng! Tôi đây... Nào bình tĩnh... Phải cô nhà báo không?
- Dạ... cháu...
- Ta hẹn giờ nào có thể làm việc...

Đúng hẹn, tôi đến, đã thấy ông ngồi đó. 20 năm, kể từ ngày tôi nhìn thấy ông trong tấm ảnh trên báo Quân đội Nhân dân - sau này tôi biết tên tờ báo, từ giấc mơ thành hiện thực. Không hiểu sao tim tôi cứ đập loạn hết cả lên, nhìn tôi lúc đó chắc rất buồn cười, nhưng thật kỳ diệu, nụ cười ấm áp thân tình của ông làm tôi trấn tĩnh, cảm giác thân thuộc, quen biết như những giấc mơ có hình ảnh ông suốt 20 năm qua trong tôi. Tôi lại thêm một lần lúng túng không biết phải xưng hô thế nào với ông. "Chú", e già quá vì nhìn ông còn rất trẻ so với tuổi, kêu "anh" thì có vẻ mạo phạm và không thích hợp vì ông có lẽ phải gấp đôi tuổi tôi. Một chút lóe lên trong tôi, tôi nhớ đến câu chuyện "Con gái viên đại úy" của văn hào Puskin, có một kiểu xưng hô rất hay... Tôi quyết định gọi "ông" xưng "em". Ông lắc đầu cười nhìn tôi, nhưng không tỏ ý gì phản đối.

Cuộc phỏng vấn tiến hành thuận lợi, hoàn tất. Tôi không thể ngờ một người lính chiến - một vị tướng chuyên về chiến thuật đánh trận ở chiến trường như ông lại có cách nói chuyện lôi cuốn và thật sự hấp dẫn, diễn đạt rất hay, ngôn ngữ chuẩn xác giàu hình tượng. Tôi chợt nghĩ, nếu như không phải đất nước có chiến tranh, thì có lẽ ông sẽ là một nhà văn. Rồi không thể kìm giữ, tôi buột nói ra ý nghĩ đó, ông cười to… "Cô bé ơi, thế thì cả thế hệ chúng tôi thành nhà văn hết".

Đêm đó về nhà, trong tôi cứ lâng lâng chếnh choáng giống người uống rượu không quen, một cảm xúc khó tả, tôi nằm ôn lại từng chi tiết, nhớ lại từng câu nói nụ cười của ông, hình ảnh trong giấc tuổi thơ tôi đã thật sự có hình hài. Và bây giờ không phải là chàng dũng sĩ thần thoại, mà là một vị tướng vừa kiêu hùng vừa phong nhã đầy hấp lực trong những giấc mơ con gái của tôi...

Một năm sau, cũng đúng ngày 30.4, nhà báo Ngọc, một trong những nhà báo đầu tiên có mặt trong Dinh Độc lập trưa 30.4.1975, điện thoại cho tôi, nói có một người quen muốn gặp… Không nghĩ ra là ai, tôi lơ đễnh cầm máy chờ đầu dây bên kia.

- Alô... Chào cô bé nhà báo... Tôi bỗng run lên lắp bắp:
- Ôi... Ông... em...
- Cô bé vẫn thế... nào bình tĩnh...

Tôi không nhớ mình đã nói những gì với ông, một bất ngờ, một niềm vui... Từ sau cuộc phỏng vấn 30.4 năm trước, đã nghĩ không biết bao giờ mới gặp lại ông... Ông vẫn còn nhớ đến tôi, gọi điện thoại cho tôi. Tim tôi lỗi nhịp. Đêm đó, tôi thao thức, nhớ lại từng câu nói của ông, nhưng khác hơn một năm trước tôi đã có số điện thoại của ông với một lời mời: "Khi nào có dịp ra Hà Nội công tác, báo cho biết đón lên chơi nơi đóng quân". Còn ông, ông cũng có được địa chỉ và số điện thoại của tôi. Có một chút xao động trong tôi. Những giấc mơ về ông nhiều hơn.

Không lâu sau, tôi nhận được một lá thư dán con tem quân đội, địa chỉ người gửi là Hộp thư số 1A..., linh cảm đó là thư ông làm tôi hồi hộp, nhưng tôi không vội mở, muốn để dành đến đêm, khi tất cả mọi việc trong ngày hoàn tất, tôi muốn có cảm giác trọn vẹn của lần đầu đọc thư ông...

Một lá thư ngắn, độ mươi dòng, với nét chữ chân phương rõ ràng. Ông hỏi thăm công việc của tôi, nói có nghe vài chương trình tôi làm về quân đội trên sóng phát thanh và khen, ông còn tỏ ý lo ngại sức khoẻ của tôi vì trông mảnh mai quá làm nhà báo đi nhiều sẽ vất vả... Một lá thư thăm hỏi rất bình thường nhưng với tôi từng câu từng chữ làm cho tôi xúc động, tôi đọc đi đọc lại nhiều lần, như cố tìm thêm những gì đằng sau mấy dòng chữ ngắn ngủn kia... Và ngay trong đêm tôi viết gửi ông một lá thư dài, dài chưa từng có của tôi cho đến lúc ấy. Tôi kể ông nghe chuyện về giấc mơ "dũng sĩ thần thoại" 20 năm trước, tôi kể ông nghe cảm xúc của tôi khi gặp ông lần đầu - đối diện người trong ảnh và trong mơ...

Thế rồi, từ đó tháng nào tôi cũng nhận được thư ông, những lá thư có độ dài tăng dần theo thời gian, những lá thư dán con tem quân đội. Qua các lá thư, tôi đã có ít nhiều hiểu biết về ông, ông không còn là một hình ảnh mơ hồ trong những giấc mơ của tôi ngày xưa, mà ông đang hiện diện bên tôi. Ông kể trong thư về làng quê nơi ông sinh ra, một làng quê êm đềm rất đặc trưng của đồng bằng châu thổ sông Hồng, có con sông quê tắm đẫm tâm hồn trẻ thơ quê ông, có những ngôi chùa tĩnh lặng trầm tư thâm nghiêm dưới bóng rợp của các cây si, cây bồ đề cổ thụ, có đình làng thờ thần hoàng linh thiêng và những hội làng đầy náo nhiệt màu sắc y hệt trong cổ tích. Ông cũng kể tôi biết về thời niên thiếu đầy gian nan vất vả, chính những tháng ngày khổ cực khó khăn đó đã rèn cho ông nghị lực và sức chịu đựng để sau này nhập ngũ, vào chiến trường, đối diện với cái chết - sự sống trong gang tấc giữa các cuộc chiến đấu khốc liệt ngoài mặt trận, ông đã vượt qua được...

Tôi say sưa đọc thư ông, nhớ từng câu chuyện ông kể qua thư, những câu chuyện chiến đấu như huyền thoại, sống động và hấp dẫn, những câu chuyện còn hay hơn thần thoại về việc di chuyển đội hình xe tăng đảm bảo bí mật bất ngờ suốt dọc đường Trường Sơn, cả xe lẫn người hoà vào rừng cây, hoà vào màu đất đỏ... Tôi dù đã đọc và xem phim về những chiến dịch xe tăng ta đánh giặc, nhưng khi đọc thư ông kể về cuộc chiến đấu của xe tăng quân chủ lực ở chiến dịch Khe Sanh 1969, lần đầu tiên khi những chiếc tăng mang trên mình ngôi sao năm cánh màu lửa xuất hiện đã làm bọn Mỹ bị bất ngờ choáng váng, các chiến thuật của chúng đều bị vô hiệu hoá tê liệt dưới sự tấn công dũng mãnh của xe tăng ta, đưa đến sự thất bại về chiến lược của Mỹ ở Tây Nguyên và chiến trường Miền Nam. Tôi thấy như hiện ngay trước mắt mình cuộc chiến đấu của xe tăng ta đang lao mình trong khói lửa, truy kích giặc Mỹ, nghiền nát các căn cứ địch... Và nổi bật lên là ông người chiến sĩ người chỉ huy xe tăng... Ông là người thật việc thật, nên thư ông kể lại sinh động hiện thực hơn tất cả. Ông không chỉ kể về chiến thắng, ông còn viết cho tôi về sự mất mát hy sinh, lời thư của ông hình như cũng nghẹn ngào khi nói về những đồng đội đã hy sinh trước cửa ngõ Sài Gòn trưa 30.4.1975, người lính đã hy sinh trước cửa Dinh Độc lập chỉ vài phút trước khi lá cờ quân giải phóng tung bay trên nóc Dinh...

Ngược lại với thư ông, thư tôi viết gửi ông toàn những vụn vặt đời thường đôi khi có vẻ trẻ con, tôi viết lan man lung tung, và hình dung khi ông đọc thư tôi chắc ông sẽ rất buồn cười. Cũng có khi tôi viết về những suy nghĩ của mình trước hiện thực cuộc sống, tôi không lý giải được nhiều điều. Và ông, qua những câu chuyện mà chính ông trải nghiệm và kiến thức cuộc đời nhân tình thế thái, thực tế và sách vở xưa nay, ông đã cho tôi lời giải đáp. Tôi nhờ ông mà có cái nhìn đúng đắn về con người, xã hội, không bị giao động trước sự thay đổi của các trào lưu nhập ngoại đối với giới trẻ, đặc biệt ông giúp cho tôi trong công việc nhà báo những ý kiến rất giá trị về cách tiếp cận vấn đề, đối tượng để phản ánh chính xác, đạt hiệu quả...

Mà cũng lạ, giữa hai chúng tôi, trong những bức thư không hề có một lời nào bày tỏ tình cảm kiểu như "nhớ", "mến"... nhưng hình như chúng tôi hiểu nhau rất nhiều. Thư ông không chỉ đơn thuần là chuyện lính, mà còn rất nhiều điều về quan niệm sống của ông, ông hay viết câu: "quá khứ để hồi tưởng, hiện tại để nếm trải, tương lai để ước mơ". Và tôi nghĩ về ông không chỉ là một vị tướng oai dũng chỉ biết đánh trận mà là một người đàn ông từng trải rất phong phú về tâm hồn, trái tim ông là trái tim rất nhạy cảm đầy nhân ái bao dung, chiến tranh không hề làm ông chai lì cảm xúc. Chúng tôi viết cho nhau như hai người bạn - nhưng riêng tôi, tôi cảm thấy trong tôi càng ngày càng khác lạ khi viết cho ông. Tim tôi thật sự không nằm yên nữa khi nghĩ về ông. Tôi muốn bóng gió tình cảm của mình, song có gì đó làm tôi ngập ngừng. Có lẽ ông luôn chừng mực và có một khoảng cách với tôi dù rất mơ hồ. Tôi bắt đầu đem ông ra so sánh với những người con trai xung quanh tôi. Cho tới giờ này, tôi vẫn chưa có một tình yêu với bất kỳ ai, tim tôi im lặng trước mọi lời tỏ tình. Và mỗi lần nghĩ, nhớ tới ông thì đập nhanh đến khó hiểu. Tôi cảm giác hình như thầm yêu ông...

Thế rồi tôi cũng có dịp ra Hà Nội công tác. Trước khi đi tôi điện thoại báo ông biết. Cảm nhận trong giọng nói ông qua điện thoại có gì đó rất vui dù chỉ là những lời rất giản đơn, song tôi nghĩ linh cảm con gái không đánh lừa tôi. Công việc hoàn tất nhanh hơn dự định. Tôi đến nơi ông cùng một người bạn đồng nghiệp - biết đường đi. Nơi ông ở và đảm trách nhiệm vụ chỉ huy cao nhất là một vùng đất trung du đẹp hơn cổ tích. Vào lúc tôi đi, là mùa thu, phong cảnh hai bên đường đẹp như tranh vẽ, những cánh đồng lúa xanh mượt đang thì ngậm đòng thơm hương, xa xa là dải núi xám mờ, dòng sông uốn lượn như dải lụa bạch ôm lấy chân núi, nắng vàng như mật ong phủ trên mấy quả đồi ngắt xanh chè, cọ, bầu trời xanh cao trong vắt. Ông đón chúng tôi ngay ngoài phòng trực ban Quân khu bộ. Vừa nhìn thấy ông, không hiểu sao tôi lại bối rối, chẳng thốt lên nổi câu chào, cứ ngây người nhìn ông. Kể từ ngày 30.4 gần 2 năm tôi mới được gặp lại ông bằng xương bằng thịt, chứ không phải là những dòng chữ "sứ giả". Trong bộ quân phục hàng ngày gọn gàng, nụ cười ấm áp, giọng nói trầm vui vẻ, ông vẫn y hệt ngày gặp nhau ở thành phố của tôi, một vẻ đẹp đầy hấp lực toát ra từ ông không tả được, chỉ cảm nhận mà thôi.

Đêm ấy, sau khi ông cho tôi và người bạn tham dự buổi sinh hoạt văn hoá văn nghệ của lính trẻ mới nhập ngũ, trong tôi còn đầy ắp cảm xúc về những người lính, và rất gần... ngay sát phòng nghỉ Quân khu bộ là phòng làm việc và phòng nghỉ của ông. Tôi không sao ngủ được, lạ chỗ chỉ là chuyện nhỏ với cánh nhà báo, mà là vì trái tim tôi không muốn ngủ, cứ thao thức không yên, đêm trung du, vào mùa trăng đẹp liêu trai sương khói, nhìn ra ngoài trời mờ mờ ảo ảo lung linh... tôi vùng dậy khoác thêm áo ra ngoài, định dạo một chút ở khuôn viên dưới trăng sương trung du, để thả hồn cho những mơ mộng. Bất chợt tôi giật mình, ông ngồi ở ngay chiếc ghế gần phòng tôi từ bao giờ, tôi bỗng hồi hộp đến nghẹn thở, phải cố hít sâu mấy cái để trấn tĩnh....