m. Đẹp hơn bất kỳ chàng trai hai mươi nào trong làng. Rồi nó ngờ ngợ nhận ra tóc cha đang dần bạc theo từng nốt trầm lặng buồn te đầy nuối tiếc.
- Con có biết đây là bài chi không? Vẫn với giọng đều đều vô hồn, ông già kéo con nhỏ trở về thực tại. Ồ không, nó nhận ra một kết thúc vô tình sau bao nhiêu ngọt ngào mà tiếng sáo mang lại, cha vẫn là cha, người đàn ông bốn mươi nhưng mái tóc đã ngã màu muối tiêu, làn da chai sần, rám nắng và bản tính cộc lốc, khô cằn đến khó ưa.
- Dạ, con...
- Đó là bài Người phương xa. Hồi nớ má bây mê cái bài ni lắm, mà cũng vì cái bài ni nên mới có bây rồi bây mới thành ra côi cút khổ như ri đây.
Giọng lão Tám Đụng bắt đầu chùng xuống. Một phút, hai phút, ba phút... tĩnh lặng cho dòng suy nghĩ rấm rức chảy riêng trong lòng hai cha con. Trong con, ký ức của mười lăm năm chưa một lần được nhìn mặt mẹ. Ký ức của bao buổi chiều nhớ mẹ ngồi khóc một mình bên chái bếp ám tro. Ký ức của bao cơn giận không nói nên lời mà cha trút lên đầu con nhỏ chỉ vì nó trót giống ai đó đến khiến cho người ta phải mủi lòng. Và hàng bao nhiêu câu hỏi về mẹ. Liệu mẹ có như nó đã tưởng tượng ra từ hàng vạn hàng trăm lần trước đó. Ừ! Có thể lắm chứ, có thể mẹ bị bệnh mà mất, cũng có thể mẹ bị ngoại bắt về để lấy chồng nhà giàu như trong phim, hay mẹ đi xuất khẩu lao động để nhanh có nhiều tiền như mấy người bên xóm Lá rồi bị mắt kẹt luôn ở nước ngoài,...
Trong người đàn ông bốn mươi đã trở nên già cỗi ấy, lại chua chát giằng vặt giữa đúng sai, vui buồn, nhưng hơn hết vẫn là yêu và hận. Ông vẫn còn yêu, yêu nhiều lắm cái khuôn mặt đó, đôi mắt đó, nụ cười đó, mái tóc đó, làn da đó và ông cũng hận tất thãy chúng bằng đúng bao nhiêu tình yêu ông dành cho chúng. Nỗi hận khiến người ta chỉ muốn xỉa xói hay oạch toẹt ra tất cả những sự thật phũ phàng nhất mà họ nhìn thấy bằng chính đôi mắt đau khổ của mình. Nhưng tình yêu lại có đủ sức mạnh níu kéo che chắn cho tất cả. Tám Đụng đau lắm nhưng cũng yêu lắm, yêu con người đã làm ông đau khổ, yêu con người đã dứt áo ra đi mà còn đành đoạn để lại trước mặt ông một sinh linh cũng tươi, cũng hiền, cũng đẹp như chính mình vậy. Bấy nhiêu đó thôi cũng khiến lý trí ông phải bảo rằng: "Tại tao nghèo nên không giữ được chân má bây, má bây không có tội chi hết, tại bả là con nhà giàu quên sống nơi phố thị lại được tưng tiu về đây chịu khổ mần răng chịu nỗi,... Tao chỉ thương bây bấy nhiêu năm không có má, tội nghiệp!"
- Tất cả chỉ có thế thôi sao ba? Con nhỏ bật mình khỏi ghe mà chẳng cần biết ông già đang cố cúi gằm mặt để che nỗi đau đang thành hình nhòe nhoẹt nơi khóe mắt. Chỉ vì điệu sáo trúc mà người ta tìm đến nhau để yêu, để kết thành một sinh linh trong veo là nó. Nhưng khi chợt tỉnh, điệu sáo trúc không còn du dương như thực tại, như ánh hào quang mà chỉ có đồng tiền mới mang lại được để rồi người ta khuấy tan ánh trăng đêm thanh bình trên dòng chảy ngọt ngào. Mẹ đã bỏ nó lại mà ra đi chỉ đơn giản như thế thôi ư. Đơn giản là thế và cha chẳng có lời nào để nói với nó hơn nữa. Nhưng còn nó thì sao, chả lẽ ngay cả với khúc ruột mình banh da xẻ thịt đẻ ra cũng chẳng thể níu chân nỗi một người mẹ. Không! Nó không tin, không đời nào tin cái sự thật ấy, cái sự thật mẹ nó chỉ vì không chịu nỗi những vất vả tầm thường mà bỏ đứa con chưa tròn tháng còn đỏ hỏn ra đi như thế. Chắc chắn là ba đã nhầm hay muốn gạt nó thôi, mà cũng có khi do ba hận mẹ nên mới thế.
Mất một tuần mà cũng có khi là một tháng, con nhỏ chỉ có ăn rồi thu mình trong xó bếp nhóm thứ bẹ dừa ướt cho khói xông lên khóe mắt cay xè. Lão Tám Đụng chốc chốc lại rón rén lén đưa mắt nhìn con "Thôi đi bé nờ! tao còn không buồn thì bây buồn mần chi? Cứ coi như tao đùa bây đi rứa, tại mẹ bây không biết bơi nên rớt xuống sông chết nghẽo rồi, nước cuốn trôi ra tận mô mô làm tao tìm miết mà không thấy đó chớ".
Có khi người ta nói chuyện chết chóc mà nhẹ tưng như không vậy đó. Bằng thứ giọng pha chút mỉa mai của lứa tuổi chưa kịp lớn, nó chua chát trả lời cha "thà tin như rứa, ba hèo!" Liền đó, một tiếng xoẹt ngọt lịm lướt qua tai, lão Tám Đụng đứng chết trân nhìn lọn tác dài như nhung đã bị đón lìa khỏi gốc oằn oại trên tay con bé "con ghét để tóc dài rồi, mất công gội với chải chuốt đến phiền" vừa phân trần, nó vừa ném toẹt lọn tóc vào bếp cho cháy khét lẹt.
Nó òa khóc, khóc thật sau ngần ấy năm dồn nén và ngần ấy ngày cố xóa tan đi tất cả mọi thứ "Con chỉ có thể làm được như rứa thôi, con không muốn giống má nữa, ba ơi, con không muốn giống má!"
Một đêm mưa rả rích, dòng sông lạnh như chẳng buồn trôi, nó ngồi bó gối trong bếp để nghe tiếng người ta xì xầm bàn tán ngoài thềm:
- Tội nghiệp, không biết liệu ông Tám có tìm được mộ vợ mình không nữa?
- Ừa! nhưng người ta báo đến như rứa là chắc chắn rồi chứ còn chi.
- Thì nói rứa chứ ai biết, mà không biết tự dưng đêm hôm mụ ra sông mần chi cho đến nỗi rớt sông chết đuối rứa chứ?
- Chắc tại ngóng ông Tám chứ răng!
- Mà cũng hay thiệt hè, trôi mô ra tận ngoài cửa rồi mới có người vớt được, may chút nữa trôi ra biển